Rrahman Parllaku ka pak ditë që ka festuar ditëlindjen e 99-të. Ai ka qenë partizan, ish-komandant i Divizionit të mbrojtjes, me detyra të larta në regjimin e asaj kohe por më pas i burgosur politik po nga nga regjimi diktatorial. Në vitin 1952-1954 caktohet në postin e zëvendësministrit të Mbrojtjes e drejtor i Prapavijës së Ushtrisë dhe mori gradën e lartë të gjeneral-majorit. Gjatë viteve 1954-1961 do të shërbente si zëvendësministër i Mbrojtjes për përgatitjen luftarake të ushtrisë. Nga viti 1961 deri në vitin 1967 kreu detyrën e komandantit të Forcave Ushtarako-Detare dhe më pas komisar i këtyre forcave dhe iu dha grada gjeneral-lejtnant.

Gjeneral Rrahman Parllaku për të folur për të gjitha këto, por edhe për humbjen e Liri Belishovës ka qenë sonte në emisionin “Studio e Hapur” në News24. Ai e përshkroi bashkëluftëtaren e tij kundër regjimit fashist, Liri Belishovën si një grua të hekurt, me një inteligjencë të jashtëzakonshme që në moshë të re mori detyra të rëndësishme.

Parllaku tha se gjyqi më i rëndë për të ka qenë në Tiranë, pasi e kanë mbajtur 4 vjet të izoluar para se të jepej dënimi. I pyetur nëse i kanë kërkuar falje ‘xhelatët’ e tij pas viteve 1990, gjenerali e mohoi, ndërsa tha se ish ministri i Brendshëm në atë kohë, Gramoz Ruci nuk i jepte dokumentet e Prokurorisë për t’u rigjykuar. Ai tha se pas takimit që zhvilloi me Ramiz Alinë, Ruci i ka dhënë dokumentet.

Eni Vasili: Mirëmbrëma mirë se erdhët
Gjeneral Parllaku: Mirë se ju gjeta.

Eni Vasili: Faleminderit që jeni me mua
Gjeneral Parllaku: Këtë studio po e vizitoj për të 5 herë. Kam kënaqësinë t’ju shpreh mendimet dhe t’ju përgjigjem pyetjeve tuaja.

Zoti Parllaku ke ta fillojmë me humbjen e zonjës Liri Belishova. Çfarë simbolizon për ju kjo grua?
Të flasësh për Liri Belishovën duhet të flasësh për një njeri që në moshën e rinisë së hershme, 15-vjeçare u përfshi në LANCL dhe në demonstratat e para humbi syrin. Ky fakt nuk e ligështoi por ia shtoi urrejtjen ndaj armikut dhe e bëri më këmbëngulëse. Me inteligjencën e jashtëzakonshme, me guximin dhe vendosmërinë arriti të dalë në udhëheqje. Një vajzë 20-vjeçare arriti të kishte një funksion në drejtim të rinisë që përbënte 95% të forcave luftuese. Në nëntor 44 bashkë me mua u zgjodhëm kandidatë të plenumit. Liria pati një rritje brenda një kohe të shkurtër në detyrat e saj. Kjo falë vendosmërisë.

Kjo nuk e pengoi diktatorin që ta sulmonte?
Liri pësoi dy goditje. Goditja e parë ishte pas vrasjes së Nako Spiros. Atë e përjashtuan nga komiteti qendror. Enveri pasi arriti të përvetësojë dhe të mbajë të fshehuradok që mori Partia Komuniste nga Bashkimi Sovjetik i manipuloi dhe ja vë gjithë fajin Koçi Xoxes dhe vetë doli si shpëtimtar i luftës jugosllave. Kur në fakt ishte ai që nënshkroi marrëveshjet e nënshtrimit ndaj Ish-Jugosllavisë.Ky e manipuloi sikur Nakua ishte vrarë. Por kjo nuk e  bëri Lirinë që të ishte nënshtrues ndaj Enver Hoxhës. Ajo ruajti mendimin e saj. Ajo pati guximin dhe të thtoë fjalën deh të përballet me Hoxhën për problemet e partisë. Kjo e bëri Enverin që të kishte frikë. Goditja qe e tmerrshme. Burrin ja burgosën, vëllezërit gjithashtu. Atë e çuan në malet e Kurvelsiheti. Ishte ajo grua e hekurt që mbijetoi. Goditja e dytë qe me vajzën e saj dhe nuk e lejuan që t’i lagte vajzës buzën me ujë.

Belishova është e vetmja që ka kërkuar ndjesë për krimet e komunizmit, a duhet të ketë të tjerë?
Liria, por edhe e unë në 85 vjetorin tim. Liria bëri autokritikë duke thënë që ne ndihmuam atë sistem. Ne patëm tre detyra në atë kohë. Të çlirojmë Shqipërinë. Thamë se do biem bollëkun dhe se treti thamë se do biem demokracinë, por sollëm diktaturën. Dhe për këtë i kërkojmë popullit falje. Ne duhet ti kishim thirrur më shpejt mendjes.  Liria këtë falje ka kërkuar. Ne i jemi drejtuar edhe Kuvendit dhe kryetarëve te grupeve sepse i vdekuri nuk dënohet me gjyq. Duhet të dënoheshin krimet e diktaturës dhe të mbrohej LANC. Pra kjo luftë ka qene e lavdishëm dhe duhet të shkruhet siç është. Ne ketë donim që të shërbenim të vërtetën.

Janë shumë pak ata që kanë kërkuar falje?
Pak janë këta që kanë pushtet. Ne kemi kërkuar falje zyrtarisht. Asnjë nuk është prononcuar për kërkesën tonë që të dënohet publikisht diktatura…

Si e shpjegoni që politika nuk iu përgjigj kërkesës tuaj?
Ne edhe sot vuajmë pasojat e diktaturës. Ju e dini si shpërtheu populli pas diktaturës dhe deshën të shkatërrojnë  gjithçka. Kjo qe një shpërthim dhe pati një shpërndarje të forcës më të re në të gjithë botën. Ata që mbeten luftuan, por sot pse nuk ngrihen për çështje elementare? Sepse nënshtrimi prej 30 e ca vitesh e bëri popullin tonë të ulë kurrizin dhe të nënshtrohet. Partitë luftojnë për të marrë qeverisjen.

Çfarë mund të thoni për pasardhësit e atyre që dikur ishin në regjimin diktatorial që po qeverisin sot?
Eni unë po jetoj 100 vjetët dhe nuk dua të përziej njerëzit që i shërbyen diktaturës me pasardhësit e tyre. Nuk është e njëjta gjë. Nuk hyj t’i dënoj pasardhësit e tyre. Unë nuk dënoj ata që nuk kanë bërë faje ndaj popullit. Ka pasur edhe fëmijë që kanë dalë kundër prindërve të tyre. Ata që kanë përfituar nga prindërit e tyre do ruajnë kujtimet e prindërve të tyre, ata që kanë vuajtur nga regjimi do ruajnë kujtimet e tyre.

Mendoni që janë aty për shkak të prindërve, trashëgimisë?
Nuk mund të thuash…Ata ruajnë kujtimet për njerëzit e tyre dhe patjetër erdhën në pushtet kur kishin një moshë të pjekurisë. Duhet të kishin një analizë më të plotë për fajësinë e prindërve të tyre dhe jo gjithnjë kjo ndodh dhe veçanërisht tek ne që kemi pasur një trashëgim të patriarkalizmit. Këta fëmijë ndoshta mund ta ruajnë këtë patriarkalizëm por unë nuk mund t’i fajësoj. Edhe ata që nuk janë pasardhës të këtyre familjeve çfarë po bëjnë? Pse kur erdhën nuk i ruajtën dokumentet e komunizmit por i lanë të shpërdoroheshin.

Për Rrahmanin mund të kenë shkruar 30 gazeta por nuk kanë dalë çfarë ishin ata që i shërbyen diktaturës, çfarë krimesh bënë.

Kush i shpërdoroi dokumentet, kush i posedonte?
Ka edhe prej atyre që janë më prejardhje të personave të diktaturës që i përdorin për interesa të tyre në publikimin e shtypit dhe në emisione që janë marrë në dokumente që nuk duhet të shpërdoreshin por duhet të ruheshin për të bërë drejtësi.

Ju keni kërkuar që t’i hiqen të gjitha dekoratat Enver Hoxha?
Unë kam qenë drejtor i personelit në vitet 47-48 dhe atëherë janë dhënë në masë dekoratat. Dekoratat e Enver Hoxhës kam kërkuar publikisht. Nuk mund të kem dhe unë viktima dhe xhelatit i popullit ‘hero i popullit’. Unë po marr veten time nuk po marr ata që shkuan në plumb. Të njëjtat dekorata mban xhelati dhe viktima. Presidenti nuk ka të drejtë të heqë dekoratat por gjyqi ka të drejtë t’i heqë. Gjyqi nuk ua heq të vdekurit. I vetmi organ që kishte fuqi t’i hiqte dekoratat Enver Hoxhës dhe t’ia heqë është parlamenti.

Çfarë përgjigje morët?
Përgjigje mora nga kryetari i Kuvendit që më tha se asnjë nga krerët e grupeve parlamentare nuk ka kërkuar që të prononcohet.

Si u ndjetë për këtë përgjigje?
Si mund të ndihesh kur kërkon një të drejtë dhe nuk të jepet, dhe nuk të plotësohet. Nuk plotësohet në kushtet kur nuk ekziston diktatura. Po jetojmë në një vend që quhet demokratik. Akoma po ruhen nuancat e një pushteti diktatorial. Nuk them që në Shqipëri nuk është bërë gjë, është bërë boll. Edhe në kohën e diktaturës u bënë shumë, u bënë HEC-e, u thanë kënetat, u zhdukën sëmundjet. Edhe pas kësaj ata që u arratisën dhe vuajtën në dyert e botës e kanë ndërtuar e kanë bërë. Puna është sa ne e vlerësojmë këtë dhe sa shteti vetë përpiqet që t’i ndihmojë këtij zhvillimi.

Ju keni shprehur kritika për figurën e Enver Hoxhës dhe thoni se nuk pati rol konkret në luftën NAÇL. Pse ia doli t’i marrë të gjitha meritat dhe ia doli t’iu vrasë dhe burgosi të gjithëve?
Enver Hoxha është udhëheqës politik i luftës jo komandant. Si doli? Prapë është dora e jugosllavëve, manipulimi që ai pati aftësi. Arriti të fitojë besimin e tyre dhe doli në krye. Bashkë me Miladin Popoviç fitoi besimin e tyre dhe ai e nxori në krye të partisë sonë.

Gjatë kohës së diktaturës janë vrarë e burgosur të gjithë gjeneralët. Si ju mundi Enver Hoxha të gjithëve?
Duhet të keni parasysh se proceset nuk janë të një dite. Po ta merrni historikisht deri në gjyqin tonë asnjë nga ata që është dënuar nuk ka shkuar nga plenumi në burg. U përjashtua Sejfulla Malishova, e çoi ministër të arsimit, sa t’i binte nami si udhëheqës. U dënua Tuk Jakova, e bëri zv.ministër të financave pastaj e çoi në burg. Kjo ka shkuar brenda një rrethi të ngushtë që ishte byroja politike.

Kur e kuptuat se cili ishte realisht Enver Hoxha?
Me fjalimin e tij në Burrel dhe letrën hapur. Kjo qe goditja që mori ushtria. Heqja e gradave të ushtrisë dhe heqja e komandës. U vu partia mbi komandën. Ato reforma që të çojmë ushtrinë në fshat ishin jo të duhura. Ne u përpoqëm të mos zbatonim në kohë këto detyra që kërkonte Enveri. Ne shikonim që po dëmtohej ushtria. Ushtria u kthye në roje dhe për të mbjellë patate. Pra kjo rezistencë ishte për të frenuar shpërbërjen. Ne i kërkonim të bëhej shtabi, ai i cilësonte si kundërvënie. Ai goditi ushtrinë sepse e kuptonte rrezikun. Enver Hoxha do kishte mbetur një Skënderbe i dytë me atë mentalitet që kishte populli atëherë.

Ju e paguat me jetën tuaj këtë?
Më mirë ta paguash me jetën dhe te jesh me dinjitet sesa te jesh tradhtar i kombit.

A ishte Konferenca e Tiranës një shans për përmbysjen e diktaturës?
Konferenca u bë pas deklarimeve të Krushovit kur dënoi krimet e Stalinit dhe bashkë me të po dënoheshin dhe udhëheqjet e partive. Ky moment ishte për ndryshime dhe tek, por fatkeqësia ishte se nuk u përpunua si duhet opinioni për një veprimtari të tillë. Por pati edhe momente që duhej larguar se u përzie ndërhyrja e jugosllavëve me konferencën. Grupin e drejtonte Beqir Balluku. Pati personalitete që u përfshinë në ketë veprimtari, po ishte përqendruar vetëm në Tiranë dhe nuk pati zgjerim. Mu më kërkuan që të diskutoja në mbrojtje të asaj. Unë thashë që nuk diskutoj dhe iu shmanga. Kur dola në pushim pashë dy shokë që po diskutonin më këshilltarët e ambasadës se Jugosllavisë. Kisha një urrejtje ndaj jugosllavëve. Kjo veprimtari ishte vetëm ndaj një grupi që mendonin se duhej të bëhej ndryshimi, por nuk pati mbështetjen e duhur. Mehmet Shehu e kapi këtë gjendje dhe Enveri e mori drejtimin e konferencës vetë. Ai e theu opinionin dhe e drobiti konferencën. Entuziazmi për ndryshim u kthye në kundërveprim. Unë nuk shkova në Konferencën e Tiranës. Ai moment për ndryshim nuk u shfrytëzua. Momenti tjetër ishte kur dolëm nga traktati i Varshavës që nuk u shfrytëzua për ndryshim.

Ju u shpallët tradhtar i atdheut, i mbani mend përjetimet?
Për të na dënuar ne Enver Hoxha sajoi një publicitet të madh duke thirrur 14 aktivët e njësive kryesore të ushtrisë dhe Ministrisë së Mbrojtjes për të diskutuar me një listë të dërguar nga Hysni Kapo gjithë organizatave, me emrin tim dhe oficerëve të tjerë. Ju çohej gjithë komiteteve të Partisë dhe ushtrisë dhe në aktivet e tyre po pyesnin çfarë ke për Rrahmanin apo tjetrin. Këtu pati dy qëllime për të thënë që masa i dënoi këta, dhe për të thënë që kur po godas udhëheqësit e luftës, kushdo që e ngre kokën mund të goditet. Kështu u manipulua e jona. Kur pyeteshin të gjithë, edhe ata që nuk na e dinin emrin. Qe një goditje që ai përdori dy rrugë. Edhe t’ia ulë popullit kryen dhe për të thënë që nuk i dënova unë por populli.

Kush ishte mendja e këtyre skemave brilante manipulimi?
Ka tendenca ta shpërndajnë përgjegjësinë e Enver Hoxhës. Ai ka pasur servilët e tij, ata që i kanë shërbyer, sidomos sigurimi i shtetit. Por në udhëheqje, gjatë periudhës që ka qenë sekretar Hysni Kapo ai ka qenë kryesori se kishte edhe sigurimin. Kërkoi të më hiqte edhe zbulimin e ushtrisë që e kisha unë për t’i pasur të gjitha në një dorë. Mehmeti ka pasur karakteristikat e tij, se edhe krimet në luftë ja vërtetojnë, është pajtuar me të. U fut Kadriu me të, e bëri ministër të brendshëm Mehmet Shehun dhe nuk mund të largohej nga krimi se nëpërmjet ministrisë së brendshme kishe sigurimin. Ishte katërshja që e manipulonte gjithë punën e sigurimit dhe drejtonte informacionet.

Në qoftë se do ju pyesnim për rolin e Mehmet Shehut, qoftë në luftë qoftë më pas?
Unë Mehmet Shehun e kam pasur sekretar organizativ në Vlorë. Mehmeti ka qenë i aftë, se kanë thënë që ka qenë kryeministri më i mirë. Jo më i miri por më i afti. Ka qenë ish-oficer, luftëtar i Spanjës dhe që doli i dalluar në gjithë ambientin tonë të luftës si ushtaraku më me aftësi dhe iu ngarkua detyra për të drejtuar njësinë më të madhe. Nuk mund të humbasësh meritat e luftës së Brigadës. Ka bërë vrasje të parregullta dhe gjatë luftës Mehmeti. Ka pasur zv.komisar Dushan Mugosha, i cili ka qenë nga ata që krimin e ka pasur përballë. Bashkë me të ra Mehmeti. Në genin e tij e ka pasur këtë, për çdo gjë mund të pushkatonte, për çdo gabim. Ka pasur një tendencë të tillë. U bashkua me Enver Hoxhën, iu fut krimit dhe mbeti aty.

Cili ishte roli i Nexhmije Hoxhës?
E njohur si grua të Enver Hoxhës dhe anëtare të Komitetit Qendror. Ka pasur, nuk them që ka qenë e paaftë dhe ta denigroj. Siç doli ajo u pajtua me krimet e Enverit dhe fakti që po i mbron edhe sot, tregon që ajo nuk është e pafajshme se roli i gruas tek burri nuk është i pakët. Në qoftë se do kishte qenë grua humane do kishte pasur një farë ndikimi. Si duket edhe ajo për të pasur një pozitë i shoqi.

Ajo ka dhe mbështetës si e shpjegoni?
Nostalgjikë të Enverit do ketë plot. Nuk mendoj se kanë mbaruar. Partizani 13-vjeçar sot është 90 vjeç, unë jam një përjashtim. Edhe brezi tjetër që u ndikua nga diktatura dhe arriti privilegjet e diktaturës e ruajnë nostalgjinë. Lufta jonë si organizatë veteranësh, këta historianë e nostalgjikë po manipulojnë historinë. Sa do historiani i mirë të jetë po të jetë drejtues partie nuk mund të jetë i paanshëm. Këta njerëz që kanë fituar nga pozita në diktaturë ka nostalgjikë të Enverit dhe përpiqen ta shfajësojnë.

Unë kam dalë hapur, le të dalë dikush hapur dhe të më akuzojë për diçka që i kam bërë popullit tim. Edhe sot nuk del të thotë dikush që më ke bërë diçka. Puna është si ke jetuar e punuar.

Ndoshta ka, për faktin se xhelatët nuk u gjykuan asnjëherë?
Kush do t’i dënonte. Këta që po flasin jo e jo. Këta i mbrojnë, jo i dënojnë. Të gjitha debatet që po bëhen, për kampin e Tepelenës po i mbrojnë. Atje kanë vrarë gra e fëmijë, jo burra se ishin në burg. Në qoftë se unë kam nja 15 dalje në televizor për të mbrojtur luftën, për ta ndarë nga diktatura. Diktatura jonë ka qenë më e egra. Të tjerët kanë vrarë jo kombin e tyre. Enver Hoxha ka vrarë bashkëkombësit e tij si Polpoti në Kamboxhia. Këta janë diktatorë të veçantë që ka nxjerrë historia. Krimet janë të rënda.

Çfarë dini ju për kampin e Tepelenës?
Nuk dua atë flas për ato gjera që nuk i kam jetuar. Unë flas për gjëra që i kam jetuar.  Unë flas për ato që kam jetuar deh i them ashtu siç i kam jetuar. Unë me ketë përballem edhe me historianët. Jam i saktë në ato që them. Të flas për këtë çështje duhet të flas me zërin e të tjerëve.

Dua të flasim për Burrelin. Si e kujtoni ditën e parë të burgut?
Në kafaz bëhej gjithçka. Hetuesia aty vinte dhe iu përgjigjej pyetjeve. 15 muaj nuk kam pasur të drejtë të komunikoj me familjen. Nuk dija nëse ishin gjallë apo jo. 5 hapa nëse lëvizje të viheshin zinxhirët. Ishte një regjim i veçantë për të katër ne. Gjyqi ka qenë brenda burgut. Publik ishin sigurimsat. Gjyqi për t’i dhënë karakter demokratik kishin thirrur edhe personalitete të tjera. Kishin thirrur edhe shokë të dikurshëm tanët për të thënë që kemi bërë një gjyq ta hapur. Gjyqi më i rëndë për mua ka qenë se më kanë mbajtur 4 vjet të izoluar në gjyqin e Tiranës. Mbeta i izoluar për 4 vjet. Kishin vënë dhoma dhe pa asnjë informacion. Tre muaj pasi u dënova prapë nuk më lanë të flisja me familjen. Burgu për mua këtu ka qenë më i vështiri. Në burgun e Burrelit ne ishim të veçuar.

Pas viteve 90 keni takuar ndonjë nga xhelatët tuaj?
Kam takuar Ramiz Alinë pasi kërkova rigjykimin tim. Ministri i Brendshëm në atë kohë, Gramoz Ruci nuk jepte dokumentet e prokurorisë për të shqyrtuar gjyqin. Iu drejtova Ramiz Alisë. I thashë që unë kam ardhur për një hall, ka të drejtë ministri i Brendshëm të mbajë dokumentet për rigjykim? Sa u ula unë, Gramoz Ruci i dha dokumentet më pas. Sa herë bëheshin pritet në pallat më pas Ramiz Alia vinte gjithmonë më takonte.

Ju ka kërkuar falje në një lloj mënyrë?
Ai nuk i kërkoi falje popullit dhe jo mua.

Do ketë ndonjë vlerë hapja e dosjeve, ju jeni për hapjen e tyre?
Pse mos ti hapim edhe ne si gjithë bota.  Çfarë të keqe do kishte që njerëzit të dinë çfarë ka ndodhur. Kujtesa historike është për të ecur në rrugë të drejtë. Për mua ka qenë kërkesë për t’u bërë./BW/