Kastriot Dervishi
Informacione e mëposhtme arkivore bëjnë fjalë për ngjarjen para burgut të vjetër në Tiranë, në të cilën u plagos rëndë e vdiq më pas, shtetasja Mine Bilali.
Raporti i parë
Raporti i datës 17.9.1942 i nënshkruar nga Silvio Rubino i Komandës supreme të Karabinierisë Mbretërore të Shqipërisë drejtuar Këshillit të Ministrave dhe Ministrisë së Punëve të Brendshme:
"Rreth orës 16.30 të ditës së sotme, në hyrjen e lokalit të burgut civil, rreth 50-60 gra, një pjesë të ardhura për të folur me të burgosurit, kaluan në demonstratë violente protestimi, ndërsa personeli i ruajtjes zhvillonte kontrollin dhe përkufizimin e tyre persona. Disa prej tyre bile sulmuan ushtarakët e rojës, të cilët i shtynë me qëllim disa herë me pushkë duke shkaktuar largimin e menjëhershëm të grumbullit. Gratë u drejtuan pastaj duke kënduar këngë revolucionare drejt qendrës së qytetit duke kaluar në rrugën “Princi i Piemontit” dhe “Sulejman Pasha”, të cilët u përballën dhe u shpërndanë nga forca publike (karabinierë dhe agjentë të sigurimit publik), u arrestuan më tepër se 30. Në fillim të manifestimit, të burgosurit morën pjesë në demonstratën e protestës me britma rebelimi dhe ndërsa ata të grumbulluar prapa hekurave të katit të parë, ju bindën urdhrit të forcës publike, të tjerët që qëndronin prapa hekurave të katit të sipërm, u larguan vetëm pas disa të shtënave armë zjarri, duket pa rrjedhime. Deri tani është vërtetuar se ka mbetur e plagosur rëndë një farë Mine Llalli, 70 vjeçe. Vazhdojnë vërtetimet e përgjegjësive".
Raporti i dytë
Prefekti i Tiranës, Qazim Mulleti ka dërguar më 18 shtator 1942, një raport mbi incidentin e ndodhur para burgut të Tiranës. Ky raport bën fjalë mbi viktimat dhe të plagosurit nga të dy palët. Është interesante të thuhet se nga të dy palët ka pasur të plagosur. Viktima e ngjarjes e quajtura Mine Bilali që duhet të jetë ajo që njihet me emrin Mine Peza figuron e vdekur në spital pas plagëve të rënda që ka marrë. Raporti në lidhje me këtë ngjarje është si vijon:
“Kemi nderin me ju njoftuar se: me 17 shtator 1942, nga ora 16.30, një sasi grash dhe vajzash janë grumbulluar te porta e jashtme e lokalit të burgut, ku kanë kërkuar me u takuar me të burgosurit. Atë kohë, gardiani i rojës Mehmet Ali Konitca dhe gardiania Mejreme Llabunishti, si zakonisht dhe aq ma tepër duke dyshuar dhe nga shumica, kanë kërkuar të bëjnë kontrollimin e duhur para se t’i lejonin të hynë brenda, por këta kanë refuzuar duke tentuar mandej të hyjnë me forcë dhe duke gërthitur: “Duam lirinë e vëllezërve tonë”. Duke u parë gjendja e vështirë pse nga britmat e manifestuesve janë grumbulluar dhe të burgosurit ndër hekura, gati me i thye, menjëherë është urdhëruar dyfishimi i rojës dhe shtimja me pushkë për frikësim, të cilët filluan me u shpërnda. Në kohë e sipër menjëherë ka shkuar personalisht titullari i kësaj prefekture, i cili mbasi i porositi të burgosurit për t’u larguar nga hekurat e që nuk u bindën, urdhëroi që rojet të hapin zjarr kundra tyre, të cilët me një herë mbas kësaj u larguan. Nga të burgosurit asnjë i vramë ose i plagosur, kurse nga rojet, prej kthimit të plumbave që ndeshen ndër hekura, janë plagos lehtë: gardiani Qazim Zaja, një mareshal, dy ushtarë dhe karabinieri ordinancë i titullarit kësaj prefekture Gjetan Gjoçi. Nga manifestuesit e jashtëm mbetën të plagosur një grua e quajtur Mina Bilali 70 vjeçe, e cila ma vonë vdiq në Spitalin Civil ku qe dërguar për mjekime dhe Petro Veledini 22 vjeç nga Vlora që është deklaruar i shërueshëm për 20 ditë. Manifestuesit e larguan nga burgu, kanë vazhduan pjesë-pjesë manifestimin në rrugën “Princ Umberti” (rruga e Durrësit) dhe në rrugën e Shkodrës, arma e KK.MM dhe agjentët e policisë i shpërndanë me shpejtësi duk vënë menjëherë rendin e qetësisë në vend dhe duke arrestuar na 30 persona nga të cilët shumica gra e vajza.
(botohet me korrektim letrar)
