Nga Sadi Hoti*
Thënia e urtë e filozofit kinez Konfuc “studio të kaluarën në qoftë se do të përcaktosh të ardhmen” ka vend sidomos për ato aktivitete jetësore të rëndësishme që delegohen. Një shembull konkret është votimi për qeverisjen. Kur votuesi matet, mendohet, e voton me aq njohuri që ka, nuk ka faj për zgjedhjen edhe kur nuk ngelet i kënaqur. Por kur me vetëdije i delegon pushtetin dhunuesit, sigurinë grabitësit, financat hajdutit, e drejtësinë mashtruesit, rrugëdaljet janë të pakta, të konfrontohesh, për pasojë do vritesh, burgosesh a kërcënohesh, të largohesh nga vendi, ose të bëhesh pjesë e “valles” së tyre.
Delegimi i “fatit” në demokraci bëhet çdo katër vjet. Kur vota kthehet në objekt shitblerjeje, urtësia nuk hyn në punë, në rastet e tjera, një analizë rrisku e thjeshtë do ndihmonte. E para, ja vlen të shikohet kush është individi që të kërkon votën, nga vjen, a ka të kaluar që lidhet direkt me veprime të paligjshme, ose trashëgimi të tillë. Është e vërtetë se faji nuk trashëgohet, por mentaliteti, edukata dhe veset i kalojnë brezave pasardhës. E dyta, çfarë përfaqëson si grup, kur janë bashkë si punojnë, cila është e kaluara e tyre? E treta, me qenë se do të jetë një “kontratë” delegimi që do të zgjasë, ku bazohet, a ka mundësi të realizohet, sa është reale e çfarë është pjesa e mbetur, propagandë, demagogji apo thjesht mashtrim?
Edhe në qoftë se nuk ke bërë asnjë analizë para se të delegosh me votë të ardhmen katër vjeçare, edhe një herë urtësia e Konfucit hyn në punë. “Sukses nuk është të mos jesh rrëzuar kurrë, por të ngrihesh çdo here që bie”, thoshte ai. Përsëri ka vend e kohë për të analizuar atë që po ndodh rreth teje, e ndoshta konkluzionet do jenë të mjaftueshme për të prishur “kontratën” para kohe, ose të paktën mos lidhesh tjetër me atë individ apo grup.
Ngjashmëria mes funksionimit të një qeverie dhe një organizate kriminale mund të ndihmojë në zgjedhjen e duhur. Përgjithësisht të gjithë ato që kane analizuar e shkruar për Mafian italiane bien dakord se piramida e drejtimit mund të jetë e organizuar në këtë mënyrë. Capo dei capi ose boss (kryetari i kryetarëve), në krahun e djathtë të tij, il consigliere, (këshilltari), Underboss (nënkryetari), i capi (kryetarët) i soldati (ushtarët), gli associati (bashkëpunëtorët). Kjo piramidë nuk është e rastësishme, por bazohet në aftësitë, eksperiencëen dhe rezultatet e sejcilit. Në “pemën” mafioze rolin kryesor e ka kryetari i madh. Ai është aty dhe kapot e tjerë i besojnë drejtimin, sepse mbart në shkallë të lartë karakteristikat e një mafiozi, siç janë dhuna, egërsia, mungesa e çdo limiti në krim, aftësitë për aleanca, zotësia për të mbajtur grupin e bashkuar, koha e gjatë në botën e krimit dhe fakti që ka rritur të shpëtojë nga organet e drejtësisë. Il consigliere, zakonisht është dikush jashtë “familjes”, ai qëndron në “hije”, jep këshilla duke mos merr pjesë direkt në aktivitet kriminal. Kapot janë disa dhe udhëheqin aktivitete të ndryshme kriminale. Ushtarët janë ato që i zbatojnë urdhrat, dhe bashkëpunëtorët që nuk janë pjesë e organizatës, por ndihmojnë e kanë rol në aktivitetin e mafias. “Rrënjet” mafia i ka të vjetra, të konsoliduara në krim, bazohet në lidhje familjare e miqësore, në zona të varfra e me arsimim të ulët, në qytete apo fshatra që kanë lidhje e njihen, ku është e lehtë të kërcënohen me jetën e familjarëve në këmbim të bashkëpunimit e heshtjes.
Në qoftë se, për efekt krahasimi do të vendosim përballë mafian dhe një qeveri, Boss do të ishte kryeministri, il consigliere, këshilltari i tij për sigurinë, financat apo ligjor, i capi, ministrat kryesore p.sh. ai që mbulon financat, i brendshëm, i drejtësie, i jashtëm, etj. i soldati, drejtorët që veprojnë apo heshtin sipas urdhrit, p.sh. drejtorë institucionesh me buxhet të madh e të rëndësishme, si janë të sigurisë, inteligjencës financiare, dhe bashkëpunëtorët, kompani private, nënkontraktorë, etj.
Aktiviteti mafioz është një “pasqyrë” tjetër ku mund të shohësh një qeveri, qeveritar apo lider politik para se t’i besosh votën. Edhe në këtë rast ka një mirëkuptim të përgjithshëm se mafia, përveç aktiviteteve ilegale (drogat, trafiqet, etj) ka edhe të tjera “të ligjshme”, që janë, lojrat e fatit e bastet, kontratat e koncesionet me shtetin, pronat e paluajtshme, menaxhimi i plehrave dhe mbetjeve, energjitika, transporti (ujor, tokësor, ajror), ndërtimi, bar-restorantet-hoteleria, etj.
Rruga e duhur ndoshta është e vështirë për t’u ndjekur, por jo për t’u dalluar. Ajnshtain (Albert Einstein), që njihet për koeficientin e lartë të inteligjencies thoshte, “unë nuk jam gjeni, por thjesht shumë kurioz”. Nuk është e nevojshme të jesh gjeni apo profesor të kuptosh kur të vjedhin, mashtrojnë dhe injorojnë, por mjafton pak kuriozitet e vullnet për të gjetur të vërtetën, marrë vendimet e duhura e gabuar sa më pak.
*Specialist për sigurinë