‘Ne jemi shteti!’: Në vendet e Ballkanit Perëndimor, njerëzit e pakënaqur dalin në rrugë kundër qeverive të tyre të korruptuara dhe autoritare. BE nuk shikohet më si shpresë për të pakënaqurit - pse jo?

Nga Keno Verseck-Der Spiegel

Ekzistojnë dhjetëra mijëra pjesëmarrës çdo fundjavë. Punonjës të thjeshtë, sipërmarrës të vegjël dhe intelektualë, studentë, akademikë dhe pensionistë. Lëvizjet e tyre quhen ‘Drejtësia për Davidin’, ‘Një në pesë milionë’ ose ‘Resist!’. Kur ata dalin në rrugë, ata bërtasin: ‘Hajdutët!’, ‘Dorëheqje!’ ose ‘Ne jemi shteti!’

‘Aktivistët në rrjetet sociale e quajnë atë’ BalkanSpring ‘: Protesta në Ballkanin Perëndimor: Në Serbi, Republika Srpska Boshnjake, Mali i Zi dhe Shqipëria po demonstrojnë vazhdimisht qytetarë të pakënaqur kundër sunduesve të tyre të korruptuar dhe autoritarë. Kryesisht të shtunave, disa për disa javë, disa madje edhe për muaj.

Secili rast u shkaktua nga raste individuale që fillimisht ofenduan një publik të vogël, por shpejt u shndërruan në një zemërim të gjerë dhe të përgjithshëm - në lidhje me klientelizmin, korrupsionin dhe krimin e organizuar në nivel qeveritar dhe një jetë me mungesë gjithnjë e më të madhe të perspektivave.

Në Banja Luka, kryeqyteti i Republika Srpska në shtetin e Bosnjë-Hercegovinës, u krijua lëvizja e të drejtave civile ‘Drejtësi për Davidin’ në prill 2018 pas vdekjes së pashpjegueshme të një 21-vjeçari. Për muaj, ajo mobilizoi dhjetëra mijëra njerëz për të protestuar kundër regjimit të korruptuar, represiv të nacionalistit serb boshnjak Milorad Dodik.

Në qytetin jo-serb të Krushevcit në nëntor 2018, politikani i opozitës Borko Stefanoviç u rrah brutalisht dhe u plagos rëndë. Që atëherë, dhjetëra mijëra njerëz kanë demonstruar kundër regjimit autoritar të presidentit Aleksandar Vuçiç çdo të shtunë në Serbi, nën sloganin ‘Një në pesë milionë’ në mbarë vendin.

Në Shqipëri, ndër të tjera, në dhjetor të vitit të kaluar, studentët filluan të demonstronin kundër taksave të shkollimit dhe kushteve të mjerueshme të jetesës. Ndërkohë, protestat janë drejtuar në përgjithësi kundër qeverisë socialiste të kryeministrit Edi Rama dhe kundër lidhjeve të dyshuara me krimin e organizuar.

Në Malin e Zi në janar, një biznesmen publikoi një video në lidhje me pagimin e ryshfetit prej 100,000 eurosh për partinë e presidentit Milo Gjukanoviç. Ai dhe familja e tij kanë qeverisur vendin për gati 30 vjet duke përdorur metoda të ngjashme me mafien. Çështja ‘zarf’ ka provokuar në vend protestat më të mëdha në rrugë me vite, motoja e tyre: ‘rezistojnë!’

Në vitet e fundit, rajoni i Ballkanit Perëndimor ka përjetuar në mënyrë të përsëritur lëvizjet individuale të protestave si ‘Pranvera Boshnjake 2014’ ose ‘Revolucioni Colorful’ në Maqedoni në vitin 2016. Aktualisht është e dukshme që njerëzit në rajon po dalin në rrugë pothuajse kudo.

 ‘Për herë të parë në shumë vite, ka një moment në rajon, ku gjithnjë e më shumë njerëz nuk duan të mbyllin sytë tek makinacionet e klikave në pushtet’, - thotë politologu dhe eksperti i Ballkanit Perëndimor Vedran Dzihic nga Universiteti i Vjenës për DER SPIEGEL.

Rajoni ndryshon midis eksodit dhe rebelimit

Ende është e vështirë të parashikohet nëse protestat do të çojnë në ndryshime, tha Dzhiç. Sidoqoftë, elementi kyç është dëshira e qytetarëve për më shumë demokraci dhe vendosmëria e tyre për të mos u frikësuar, thotë Dzhiç.

Dy dekada pas përfundimit të luftërave në Jugosllavi, rajoni luhatet midis eksodit dhe rebelimit. Nga zhgënjimi për mungesën e perspektivave, dhjetëra mijëra njerëz nga Ballkani Perëndimor migrojnë çdo vit. Në të njëjtën kohë, ata që jetojnë në shtëpi po bëhen gjithnjë e më të pakënaqur me kujdesin shëndetësor katastrofik dhe emergjencat arsimore, infrastrukturën e dobët publike dhe problemet mjedisore.

Megjithëse konsiderohet si një farë shprese, Bashkimi Europian ka humbur reputacionin e tij në terren, sepse, në sytë e shumë njerëzve, mbështetet shumë tek udhëheqësit autoritarë si partnerë politikë. Edhe politikanët e BE po shkaktojnë zemërim: Pasi partitë e opozitës në Serbi, Mal të Zi dhe Shqipëri deklaruan një bojkot parlamentar, Brukseli nuk u mendua gjatë dhe e preu shkurt me fraza të ngurta se vetëm parlamenti mund të ishte skena e një dialogu politik dhe se opozita duhet të kthehej atje. Bojkoti është i kuptueshëm, thotë shkencëtari politik Dzhiç. ‘Kultura e informalitetit autoritar zvogëlon parlamentet në skena të demokracive false të rajonit’.

Një diplomat evropian i rangut të lartë në Beograd, i cili dëshiron të mbetet anonim, ka një qëndrim të ashpër kundër SPIEGEL-it me BE-në: ‘Ne jemi dëshmitarë të dështimit të politikës së BE-së për Ballkanin Perëndimor’. Në Komisionin e Europian në Bruksel koherenca dhe mbikëqyrja duket se kanë dështuar. Një shprehje e kësaj është se protestat masive në rajon thjesht nuk arrihen të kuptohen. ‘

Ndoshta kjo është arsyeja pse demonstratave u mungon plotësisht një simbol që shihej shpesh herë më parë: flamuri evropian.