Delegacioni holandez erdhi pak javë më parë erdhi në Shqipëri për t’u njohur nga afër me procesin e zhvillimeve të reformave në vend.
Teksa jemi një ditë para publikimit të progres raportit i cili do të ndikoj për çeljen negociatave, ky delegacion shprehet në raportin e bërë prej tyre se Shqipëria ka bërë progres në administratë dhe në reformën në drejtësi, por ndëshkimet e zyrtarëve të lartë kanë në nivel zhgënjyes.
Kujtojmë që vetëm pak kohë më parë Holanda miratoi në parlament një rezolutë për ti kërkuar Brukselit që të rikthejë vizat për shqiptarët. Ndërsa, vitin e kaluar ishte një nga vendet skeptike përsa i përketë çeljeve të negociatave të Shqipërisë me BE.
RAPORTI I VIZITËS SË PUNËS
Miratuar më 27 maj 2019
Nga e hëna, 6 maj deri të mërkurën, 8 maj 2019, një delegacion nga komiteti i përhershëm për çështje evropiane bëri një vizitë pune në Shqipëri dhe në Maqedoninë Veriore, të dyja anëtare kandidate të Bashkimit Evropian. Vizita e punës u krye në pritje të raporteve të progresit të Komisionit Evropian që do të publikohen së shpejti (nesër) për të dy vendet që mund të rekomandojnë fillimin e negociatave të pranimit. Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut po bëjnë aktualisht përgatitje për të përmbushur parakushtet për hapjen e negociatave. Këto parakushte u përcaktuan në Konkluzionet e Këshillit Evropian të 26 qershorit 2018. Komiteti i përhershëm për Çështjet Evropiane caktoi anëtarin e saj, z. Anne Mulder, si raportues për Ballkanin Perëndimor, duke e autorizuar atë të vizitojë të dy vendet në këtë kapacitet në emër të komisionit për të zbuluar situatën aktuale në këto vende. Ai u shoqërua në një vizitë pune nga kabineti i komisionit Hayke Veldman, dhe nëpunësi i komisionit Z. Jeffrey van Haaster. Raportuesi i Ballkanit Perëndimor ka hartuar raportin e mëposhtëm të gjetjeve të tij gjatë vizitës së tij në Shqipëri dhe Maqedoni Veriore.
Në të gjitha vendet, raportuesit iu bë një pritje shumë e mirë, njerëzit e ndryshëm me të cilët ai foli ishin bujarë në ndarjen e informacionit dhe treguan gatishmëri të vërtetë për t’iu përgjigjur të gjitha pyetjeve të raportuesit. Njerëzit me të cilët ai foli e vlerësuan vizitën duke pasur parasysh faktin se vendet anëtare të BE së shpejti do të marrin vendime të rëndësishme për të ardhmen e vendeve të tyre. Pjesërisht për shkak të kësaj, raportuesi kishte një vizitë të dobishme pune me biseda produktive me anëtarët e parlamentit, ministrat dhe sekretarët e shtetit dhe përfaqësuesit e organizatave të shoqërisë civile. Raportuesi do të dëshironte gjithashtu ta shfrytëzojë këtë mundësi për të falënderuar sinqerisht për ambasadat holandeze në Tiranë dhe Shkup për përgatitjet për këtë vizitë pune dhe mbështetjen e dhënë në terren.
Vizitë në Shqipëri (6-7 maj 2019)
Në Tiranë, raportuesi zhvilloi biseda me Vasilika Hysin dhe parlamentarë të tjerë. Ai gjithashtu mbajti bisedime të ndara me kreun e opozitës, Lulzim Basha. Nga ana e qeverisë, raportuesi kishte bisedime me Kryeministrin Edi Rama, Ministrin për Evropën dhe Punëve të Jashtme, Gent Çakaj, Ministrin e Brendshëm, z. Sandër Lleshaj dhe Zëvendësministrat e Drejtësisë. Së fundmi, raportuesi zhvilloi takime me përfaqësuesit e organizatave joqeveritare në fushat e medias, drejtësisë dhe të drejtave të njeriut, si dhe diplomatë nga organizatat ndërkombëtare dhe nga shtetet e tjera anëtare të BE në Tiranë. Në diskutimet e tij, raportuesi u përqendrua në pesë prioritetet për reforma që konsiderohen si kushte për hapjen e negociatave për anëtarësim: reforma e gjyqësorit dhe administratës publike, luftimi i korrupsionit dhe krimit të organizuar dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut. Raportuesi gjithashtu shqyrtoi funksionimin e demokracisë parlamentare.
Raportuesi vëren se Shqipëria po bën përparim serioz në reformat gjyqësore. Procesi i verifikimit që po kryhet nga një komision i pavarur kualifikimi që rivlerëson gjyqtarët dhe prokurorët publik sipas kompetencës profesionale, paanësisë dhe kritereve të integritetit është në rrugën e duhur dhe ka dhënë më shumë se 140 vendime. Në rreth 40% të rasteve, zyrtarët janë shkarkuar. Ka pasur gjithashtu një shkallë të vetë-spastrimit: disa gjyqtarë dhe prokurorë kanë parashikuar gjykimin e komisionit dhe kanë dhënë dorëheqjen. Ajo është duke u monitoruar nga Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit (IMO) i Komisionit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara. Shqipëria ka krijuar edhe institucione të reja në fushën e drejtësisë dhe sundimit të ligjit, duke përfshirë Këshillin e Lartë Gjyqësor, Këshillin e Lartë të Prokurorisë dhe Këshillin e Emërimit të Drejtësisë, të cilat janë përgjegjëse për rekrutimin, përzgjedhjen, vlerësimin dhe emërimin e zyrtarëve në gjyqësori. Një tjetër institucion i ri, Prokuroria Speciale dhe njësia hetuese e anti-korrupsionit dhe krimit të organizuar (Struktura e Veçantë Anti-Korrupsion ose SPAK) është gjithashtu në proces të ngritjes. Procesi i verifikimit dhe vlerësimi i kandidatëve të cilët kanë aplikuar për në SPAK janë aktualisht në vazhdim. Për këtë arsye, institucioni nuk është ende funksional.
Për Gjykatën Kushtetuese aktualisht ekziston vetëm një gjyqtar në detyrë dhe nëntë pozitat e mbetura janë të lira. Prandaj, nuk mund të konsiderohet aktualisht si një institucion shtetëror funksional. Në përgjigje të kësaj, qeveria argumenton se kjo është për shkak të suksesit të procesit të verifikimit, i cili ka çuar në shkarkimin ose dorëheqjen e disa gjyqtarëve dhe se vendet e lira të punës do të plotësohen para verës. Ky interpretim u mbështet nga disa përfaqësues të tjerë të organizatave joqeveritare dhe partive ndërkombëtare të cilat u takuan nga delegacioni gjatë vizitës së punës. Megjithatë, kritikët e qeverisë flasin për një krizë kushtetuese, në të cilën kontrollet dhe balancat janë zhdukur dhe qeveria ka marrë pushtetin e Gjykatës Kushtetuese. Përsa i përket luftimit të korrupsionit, janë marrë masa. Por numri i ndjekjeve dhe dënimeve penale të nivelit të lartë ka qenë zhgënjyes. Bashkëpunimi mes policisë dhe Prokurorisë publike nuk është gjithmonë i qetë. Shqipëria duhet të vazhdojë më tej në ecurinë e saj në luftën kundër korrupsionit.
Sa i përket luftimit të krimit të organizuar, vlen të përmendet se Shqipëria ka arritur rezultate në zbulimin dhe çmontimin e kanabisit dhe ndjekjen penale. Kjo ka çuar në uljen e drogës: statistikat e qeverisë tregojnë se numri i rasteve të drogave që janë kapur në Itali nga ose nëpërmjet Shqipërisë ka rënë me rreth 80% në vitin 2018. Shqipëria ka ulur gjithashtu pastrimin e parave kriminale. Parlamenti shqiptar ka miratuar ligje për mbrojtjen e të drejtave të pakicave etnike. Shqipëria ka bërë përparim në lidhje me lirinë e shprehjes, por duhet të rrisë transparencën e reklamave shtetërore në media. Ka hapësirë për përmirësime të mëtejshme në mbrojtjen e të drejtave të pronësisë, duke përfshirë regjistrimin e pasurive të paluajtshme në një regjistër toke. Shqipëria ka miratuar legjislacion të ri për të mbrojtur këtë mbrojtje ligjore. Së fundmi, Shqipëria ka bërë reformë në administratën publike. Progres është bërë në aspektin e transparencës dhe efikasitetit të shërbimeve publike.
Janë bërë lëvizje për të filluar reformën zgjedhore për të forcuar demokracinë dhe kjo është një shenjë e mirë. Megjithatë, raportuesi ka shqetësime në lidhje me marrëdhëniet midis qeverisë dhe partive opozitare. Përfaqësuesit e zgjedhur të popullit nga dy partitë më të mëdha të opozitës kanë bojkotuar aktivitetet parlamentare dhe madje kanë dalë nga Parlamenti në protestë kundër qeverisë, e cila sipas mendimit të tyre e ka komprometuar rezultatin e zgjedhjeve dhe ka shkelur të drejtat e tyre parlamentare. Që atëherë, vendet e tyre janë marrë nga anëtarët e tjerë të partisë të gatshëm për të kryer detyrat e tyre parlamentare. Kjo situatë është një shenjë e marrëdhënieve të vështira politike në Shqipëri. Pasi që kjo është një çështje e brendshme politike, raportuesi nuk mund dhe nuk do të bëjë asnjë gjykim për këtë. Megjithatë, ndarja dhe mungesa e bashkëpunimit pengon funksionimin e demokracisë. Raportuesi shpreson se do të ketë pajtim të shpejtë midis opozitës dhe partive qeveritare, ndërsa ato lëvizin përpara në zhvillimin e një vizioni të përbashkët për qeverisjen dhe demokracinë.
Së fundi, raportuesi vëren se njerëzit që ai foli ngritën disa argumente shtesë në favor të hapjes së negociatave për anëtarësim. Disa argumentuan se kuadri i rreptë i negociatave për anëtarësim i ofron Shqipërisë mjetet dhe presionin e jashtëm të nevojshëm për të zhvilluar më tej sundimin demokratik të shtetit. Hyrja në BE mund të jetë pika përfundimtare e këtij procesi, por kjo nuk duhet domosdoshmërisht të jetë kështu. Disa gjithashtu ngritën argumentin gjeopolitik: perspektiva e anëtarësimit të Shqipërisë në BE sjell stabilitet në rajon, duke argumentuar se është në interes të BE-së, veçanërisht pasi fuqitë e huaja si Kina dhe Turqia dëshirojnë të rrisin ndikimin e tyre në Shqipëri. Në të njëjtën kohë, u theksua se popullsia shqiptare po shikon drejt BE-së. Gjithashtu u tha se nëse perspektiva e anëtarësimit në BE shtyhet vazhdimisht, kjo krijon përshtypjen se BE nuk e dëshiron Shqipërinë. Ndërsa disa të tjerë theksuan se reformat shqiptare janë të pakthyeshme, gjë që duhet të ofrojë bazë për hapjen e negociatave. Së fundi, u theksua në mënyrë të përsëritur se asnjë vendim nuk është bërë lidhur me pranimin e Shqipërisë në BE në këtë fazë.
