Italia po ngre me shpejtësi dy qendra pritjeje për emigrantët në Shqipëri. Vitin e kaluar, kryeministrja italiane Meloni bëri një marrëveshje për këtë. Plani është që emigrantët të cilët janë kapur në Detin Mesdhe dhe kanë pak mundësi për azil, të vazhdojnë procedurat duke ndenjur në Shqipëri. Për shembull, kushdo që nuk ka të drejtë për azil, nuk do të shkelë kurrë në Itali.

Porti i Shëngjinit është tashmë një zgjua aktiviteti. Një nga punëtorët që punon në ndërtim thotë se kurrë nuk ka punuar kaq shumë. “Nga ora 7 në mëngjes deri në 7 në mbrëmje edhe pse janë italianë”, – psherëtin ai. 

Një muaj më parë kishte vetëm disa buldozerë. Ky vend pritjeje u krijua në vetëm disa javë. Një gardh 4 metra i lartë fsheh kazermat nga sytë e të tjerëve. Kamerat monitorojnë se çfarë po ndodh në zonë. Vizitorët nuk janë të mirëpritur.

“Një ndërtesë e bukur”, – thotë një nga peshkatarët që punon në port. Çeliku krejt i ri i gardhit 4 metër të lartë formon një kontrast të fortë me anijen e vjetër, të plagosur nga vitet, mbi të cilën qëndron ai. A do të ndryshojë ndonjë gjë ardhja e emigrantëve? Ai e ngre supet.

“Unë e kuptoj se ata do të qëndrojnë në strehimore. Ndoshta do të ketë trazira ose përleshje herë pas here. Por ne nuk do ta vërejmë shumë këtë” – thotë ai. Një pronar hoteli pak më larg pret gjithashtu pak shqetësime. “Ata vijnë këtu vetëm për një kohë të shkurtër dhe më pas do të kalojnë në strehën tjetër”.

Vitin e kaluar, kryeministrja italiane Meloni nënshkroi një marrëveshje me kryeministrin shqiptar Rama për ndërtimin e dy qendrave të pritjes. Marrëveshja është e vlefshme për 5 vjet dhe Italia do ta paguajë shtrenjtë nga xhepat e saj. Do të gjenerojë qindra milionë euro për Shqipërinë.

Dy qendrat ofrojnë hapësirë për 3 mijë azilkërkues. Synimi është që qëndrimi i tyre në Shqipëri të jetë i shkurtër. Nëse pas një procedure të përshpejtuar rezulton se ata kanë të drejtën e lejes së qëndrimit, ata mund të vazhdojnë sërish në Itali. Nëse kërkesa e tyre refuzohet, ata në parim do të duhet të kthehen në vendin e tyre të origjinës. Italia beson se kjo do të mundësonte që të përpunohen në Shqipëri gjithsej 36 000 kërkesa për azil.

Banorët e Shëngjinit u habitën nga lajmi i ngritjes së strehimoreve të emigrantëve të Italisë, një marrëveshje e bërë në fshehtësi. Por shqetësimet dhe rezistenca e disa muajve më parë janë zëvendësuar nga indiferenca. Kjo ndoshta luan një rol edhe në faktin se shumë e kanë parë tashmë kompleksin që po merr formë me shpejtësi dhe që duket më shumë si një burg sesa një qendër azilkërkuesish.

Një grua që drejton një dyqan të vogël ku shet rroba banje nuk shqetësohet shumë. “Vetëm mbajini brenda” – thotë ajo. Ajo futet brenda dhe kthehet me një flamur italian, të cilin në mënyrë demonstrative e var pranë flamurit shqiptar që tashmë është i varur para dyqanit të saj. Më pas ajo puth të dy flamujt për të treguar se italianët janë më se të mirëpritur këtu.

Meloni do të vizitojë Shqipërinë për të parë vetë se si po ecën puna. “Ajo dëshiron t’u japë një sinjal të qartë mbështetësve të saj përpara se votuesit të shkojnë në qendrat e votimit të zgjedhjeve europiane se ajo është serioze për reduktimin e migracionit” – thotë gazetari politik Roel Schreinemachers.
Pjesa tjetër e Evropës po shikon me interes për të parë nëse kjo qasje do të funksionojë. Nëse po, ka shumë vende që duan të finalizojnë nga këto lloj marrëveshjesh. Ajo është gjithashtu në përputhje me synimin e Europës për të ngritur qendra në skajet e Evropës në të ardhmen ku do të përpunohen kërkesat për azil.

Mbetet për t’u parë nëse qasja italiane do të funksionojë vërtet në Shqipëri. Organizatat e të drejtave të njeriut janë jashtëzakonisht kritike. Sipas Matteo de Bellis nga Amnesty International, nuk është thjesht marrja e disa njerëzve nga varkat pasi të drejtat e emigrantëve po shkelen. Ai është gjithashtu i shqetësuar për aktivitetin i cili do të zhvillohet pjesërisht në det të hapur. “Një anije nuk është një vend i mirë për të bërë një kontroll fillestar.”

Asistent-profesori Salvo Nicolosi pyet gjithashtu nëse të drejtat e njeriut do të respektohen në qendra: për shembull, a do të kenë emigrantët të drejtën e një avokati dhe a do të trajtohen njësoj si në Itali? “Këto qendra kryesisht i shërbejnë një qëllimi politik. Kjo duket edhe nga fakti se ende nuk është përpunuar në detaje se si do të funksionojë e gjithë procedura” – thotë ai.

Nicolosi gjithashtu ka frikë se qendrat do të mbushen brenda pak kohësh. Sipas tij, shifrat që qeveria italiane përdor për tranzit janë joreale. Në fund të fundit, shpesh është e vështirë të dëbohen realisht azilkërkuesit që kanë shteruar të gjitha mjetet juridike.

Kritikët mendojnë gjithashtu se në praktikë maksimumi 400 emigrantë mund të kthehen çdo muaj, dhe për këtë arsye është joreale të përpunohen 36 mijë kërkesa për azil në vit përmes qendrave të Shqipërisë. Emigrantët shpesh nuk bashkëpunojnë ose vendi i origjinës nuk dëshiron që ata të kthehen.

Kampi i dytë i pritjes ku do të shkojnë emigrantët pas një kontrolli fillestar do të jetë në një ish-bazë ushtarake në qytetin e Gjadrit. Kureshtarët nuk janë të mirëpritur as këtu. Nga një kodër ngjitur me kantierin mund të shihet se ndërtimi ende nuk ka filluar. Vetëm një grumbull i madh me pllaka betoni tregon se diçka do të ndodhë aty.

Edhe këtu sytë kureshtarë nuk lejohen. Kur vërehet një ekip kamerash holandez, një makinë patrulle policie shfaqet shpejt nga askund. Oficerët nuk e lënë makinën e tyre, por qëndrojnë në mënyrë demonstrative në hyrje të kampit, edhe pse në këtë vend të largët ka pak për të bërë.

Kjo ndoshta do të ndryshojë në fund të kësaj jave, sepse Meloni pritet të hedhë një sy në të dyja bazat. Politika e saj e migracionit ka miratimin e shumë italianëve, por merr edhe disa kritika.
Nuk kalon shumë kohë për të gjetur një zë kritik në sheshin Skënderbej në kryeqytetin shqiptar, Tiranë.

“Turp i madh”, thotë një turist italian që nuk dëshiron të humbasë asnjë fjalë tjetër. “Një manovër e vërtetë politike”, – thotë një italian rreth të njëzetat. “Nuk është mirë që po shkon në këtë mënyrë.”
“Shumë italianë janë skeptikë,” thotë një tjetër. “Ne nuk e dimë se si do të shkojnë gjërat. Nuk e dimë se si do të jenë gjërat brenda. Nga jashtë duket shumë e mbyllur.” Por ai i jep projektit edhe të drejtën e dyshimit. “Le të shohim se si do të funksionojë.”

Çdo vit, roja bregdetare italiane kap mijëra emigrantë që përpiqen të kalojnë në Itali me varka shpesh të mbingarkuara dhe të rrënuara. Jo të gjithë kanë të drejtën e azilit. Kur qendrat e pritjes në Shqipëri të jenë gati, Italia kërkon të dërgojë atje azilkërkuesit e paprivilegjuar.

Përpara se emigrantët të sillen në Shqipëri, do të bëhet një përzgjedhje në bordin e anijes që i ka gjetur në ujërat ndërkombëtare. Ata që kanë një mundësi të pakta për azil do të shkojnë në Shqipëri. Kjo do të thotë: vetëm burrat. Gratë, fëmijët dhe të moshuarit do të shkojnë në Itali.

Të dy qendrat italiane së bashku kanë një kapacitet pritës prej 3000 personash në muaj. Kushdo që vjen në Shqipëri do të merret në pyetje përmes një video-konference nga një punonjës i shërbimit të emigracionit në Romë – nëse është vërtet refugjat.

Më pas duhet të përcaktohet brenda 7 ditëve nëse dikush ka të drejtë për azil apo jo. Nëse kërkesa refuzohet, një gjykatë do të duhet të vendosë për padinë brenda 14 ditëve. Ideja e qeverisë italiane është të vlerësojë 3000 njerëz çdo muaj. Rreth 2000 do të ktheheshin më pas në vendin e tyre të origjinës, 1000 do të marrin një leje qëndrimi dhe do të vazhdojnë në Itali. Kjo duhet të lehtësojë presionin në Lampedusa dhe të dekurajojë azilkërkuesit për të ndërmarrë udhëtimin drejt Europës.