Emrat serbë të qyteteve në Kosovën e dominuar nga shqiptarët janë të fshirë nga shenjat nëpër rrugë
Kështu shkruan “New York Times” në një artikull të fundit me titullin “Bisedat për ndarjet etnike të Kosovës ringjallin fantazmat e vjetra të Ballkanit”.
Artikulli nis të flasë për Graçanicën dhe rrugët e saja të mbushura me monumentet e ushtarëve krahas rrugëve, të mbushura me lule. Rrallë shihet një flamur i Kosovës, por zakonisht shfaqen ngjyrat e flamujve të Shqipërisë dhe Serbisë.
Të gjitha rrugët në këtë hapësirë të vogël, zonë të kontestuar, ua kujtojnë shoferëve se sa të ndarë dhe të ngatërruara janë etnitë në Kosovë, 10 vjet pas shpalljes së pavarësisë nga Serbia, fqinji verior.
Tani ka bisedime të shumta për të bërë këto ndarje zyrtare dhe për të ndarë zyrtarisht Kosovën, krahas linjave etnike. Është ide e liderëve të Kosovës dhe Serbisë që shpresojnë t’i japin fund përballjes 20 vjet pas luftës – dhe është hap drejt integrimit në Bashkimin Evropian për të dyja vendet, shkruan “New York Times”, transmeton Koha.net.
Për befasinë e shumicës, administrata e presidentit amerikan Donald Trump ka sinjalizuar se është e hapur për këtë koncept, edhe pse një kufi i ri mes dy shteteve, krahas linjave etnike do të shkatërronte politikat amerikane të përkrahjes për Kosovën multietnike.
Ideja për ndarje, shoqëruar me fjalët për shkëmbim, mund të nisin tensione etnike në një rajon ku në një seri luftërash u vranë më shumë se 100 mijë njerëz dhe u shpërngulën miliona në vitet e 90-ta.
“Kjo ide do ta kthente Ballkanin në një fuçi baruti”, ka paralajmëruar Sava Janjiq, igumeni i Kishës Ortodokse Serbe.
Në Kosovë, sipas “NYT”, vend i mbetur i varfër dhe me krim, ka nervozizëm. Në veri të Kosovës, përtej lumit Ibër, disa mijëra serbë përkrahen nga Beogradi, janë etni dominuese. Hapësira funksionon si një shtet i ndarë nga pjesa tjetër e Kosovës – me sistem të vetin të shkollave, nëpunës civilë e kompani telefonike.
Sa i përket Serbisë, Kosova nuk ekziston si shtet, kujton gazeta prestigjioze. Kjo gazetë ka shkruar po ashtu se 70 mijë deri 100 mijë serbë jetojnë në mesin e shumicës prej 1.8 milion banorësh.
Gazeta ka përmendur edhe manastiret të Kishës Ortodokse Serbe që ekzistojnë në hapësira të ndara në qytetet shqiptare. Një nga to është edhe shtëpi e Janjiqit, që thotë se ishte ide e Amerikës që bashkë me NATO-n intervenuan për të “sjellë në jetë Kosovën e pavarur”.
Që kur Marrëveshja e Dayton e vitit 1995 i dha fund luftës trevjeçare në Bosnje, ka qenë parim i Perëndimit që të mos vizatohen kufij në baza etnike në Ballkan. Këtë e përmend edhe Sava Janjiq që thotë se “Vlerat e Evropës dhe Perëndimit nuk bazohen në etnicitet”.
“NYT” ka shkruar po ashtu se presidenti i Kosovës Hashim Thaçi dhe ai i Serbisë Aleksandar Vuçiq janë duke biseduar për më shumë se një vit për ndarje dhe shkëmbim territoresh – me Serbinë që mund të marrë Veriun e Kosovës në këmbim të Luginës së Preshevës, sipas njerëzve që janë informuar nga Vuçiqi.
Gazeta ka përmendur edhe takimin e liderëve në një panel në Austri ku të dy e bënë të qartë se e konsiderojnë atë që e quajnë korrigjim kufijsh. Ajo ka shkruar edhe për reagimin e Gjermanisë dhe shteteve të Evropës që dolën kundër rivizatimit të kufijve në baza etnike, duke konsideruar se kjo sjell shkatërrim.
Edhe pse ideja, po diskutohet në nivelet më të larta, nuk shihet se një marrëveshje është afër.
“NYT” thotë se Serbia duket se e ka përkrahjen e heshtur të SHBA-së, që ka ndryshuar shumë politikën e jashtme, duke kujtuar deklaratën e John Boltonit, këshilltar të Sigurisë Kombëtare të Trumpit, se “nëse merren vesh shtetet, ne nuk kundërshtojmë”.
Gazeta ka folur edhe me qytetarët që jetojnë në hapësirat që mund të ndikohen nga shkëmbimet. Një nga ta është Betim Hoxha, shqiptar që jeton në Graçanicë. Me të kanë folur në një kafene ku ai rrinte me miqtë serbë. “Nuk ka nevojë për ndarje të shtetit”, ka thënë ai.
Në një tavolinë tjetër të kësaj kafeje, një grup i të rinjve serbë, thonë se nëse ndryshojnë kufijtë, nuk do të duhej të kalonte kohë e gjatë që të gjithë serbët të largoheshin nga shtëpitë e tyre nga jugu i Ibrit.
“Erë baruti në ajër”, ka thënë se po vëren Sava Janjiq, që njihet si përkrahës i madh i etnicitetit si qendër e identitetit kombëtar.
Janjiqi po ashtu ka thënë se thelb i problemeve në Kosovë është se janë dy qeveri autokrate.
Gazeta ka shkruar edhe për vizitën e Vuçiqit në Kosovë dhe mos lejimin që të vizitonte një fshat me serbë në Drenicë.
“Vuçiqi ka kërkuar të portertizojë ndarjen e Kosovës si fitore – duke arritur në paqe të fitojë atë që serbët dështuan ta bëjnë në luftë”, shkruan “NYT”.
