Tensionet mes Greqisë dhe Shqipërisë janë theksuar që nga muaji maj, kur kandidati shqiptar etnik grek për kryetar bashkie, Fredi Beleri, i cili kandidonte nën flamurin e opozitës, u arrestua dy ditë para zgjedhjeve lokale me dyshimin për blerje votash. 

Ai fitoi zgjedhjet në Himarë në Shqipërinë e Jugut me një grusht votash, por nuk ka mundur të betohet si kryetar bashkie për shkak të burgosjes së tij dhe pavarësisht apeleve që të lejohet të bëjë betimin ose të ulet në një masë tjetër sigurie.

Athina i ka bërë vazhdimisht thirrje Shqipërisë që ta lejojë atë të bëjë betimin, duke e cilësuar atë të motivuar politikisht dhe etnikisht. Qeveria shqiptare ka thënë se nuk mund të ndërhyjë në proceset gjyqësore dhe sistemi i drejtësisë duhet të ndjekë rrugën e tij.

Gjatë fundjavës, u përhapën thashethemet se Athina kishte refuzuar të mbështeste një letër që i kërkonte Komisionit të hapte pesë kapitujt e parë të negociatave. Një burim i Këshillit të BE-së i afërt me këtë çështje konfirmoi për Euractiv se kjo është e vërtetë.

Sipas burimit, Athina thekson disa çështje në lidhje me shtetin e së drejtës, siç është rasti i Belerit dhe zbatimi i disa ligjeve që lidhen me minoritetin grek në Shqipëri, si të drejtat e pronësisë.

I njëjti burim theksoi se ka një problem edhe në regjistrimin e popullsisë që po kryhet, pasi ka pasur raste kur pjesëtarët e minoritetit grek nuk janë pyetur për fenë apo gjuhën.

Shqipëria po bën regjistrimin e saj të parë në gati 12 vjet me tablet. Procesi është gjithmonë i diskutueshëm, me grupe të ndryshme që pretendojnë se nuk pyeten për fenë apo gjuhën, megjithatë, Euractiv ka konfirmuar nga dora e parë se këto pyetje janë të pranishme në aplikacionin tabletë të regjistrimit dhe duhet të marrin përgjigje përpara se të kalojnë në pyetjen tjetër.

“Athina nuk po e mbyll derën [për anëtarësimin në BE], por ka disa çështje që duhet të zgjidhen. Me mënyrën se si kanë qenë gjërat për tre javë tani, procesi nuk mund të vazhdojë.”

Burimi theksoi se pala shqiptare duhet të tregojë “kreativitet” për të zgjidhur krizën e Belerit.

Athina kërkon që ai të lejohet të betohet si kryetar pasi është një vendim administrativ që mund të merret nga qeveria shqiptare […] nuk është gjyqësor – dhe më pas të marrë vendimet gjyqësori i pavarur. Masat e tjera të betimit si martesat, deklaratat dhe marrëveshjet mund të merren nga një noter ose zyrtar kompetent në ambientet e burgut ose nga individi që shoqërohet në ambientet e institucionit nën rojen e policisë.

Sali Berisha, kreu i PD, tha se policia dhe prokurori inskenuan arrestimin dhe gjykimin e Belerit.

Ai la të kuptohej se pas çështjes qëndronte Rama, i cili “na ka çuar në një konfrontim me fqinjët” për përkeqësimin e mprehtë të marrëdhënieve.

Në një intervistë të fundit Rama ka përsëritur se nuk ka gisht në situatën dhe nuk mund të ndërhyjë në asnjë mënyrë.

“Besoj se kam bërë pjesën time në shpjegimin e kësaj. Nuk është një debat mes qeverisë së Shqipërisë dhe qeverisë greke, sepse ka të bëjë me drejtësinë… është në dorën e sistemit të drejtësisë.”

Ai shtoi: “Në fund, çfarëdo që të thotë dikush nuk do të zgjidhë një problem që mund të zgjidhet vetëm në rrugën e drejtësisë”.

I pyetur për lënien e Belerit të betohet, Rama tha: “Ka teori të ndryshme për këtë, por çështja është, gjithsesi, kjo duhet të përcaktohet nga gjykata”.

E fundit, por jo më pak e rëndësishme, kritikët në Athinë kanë thënë se ka një motiv biznesi pas situatës, duke lënë të kuptohet se qeveria dëshiron të mbajë kontrollin e lejeve të ndërtimit të lëshuara në Himarë, një destinacion popullor veror me një treg fitimprurës të pasurive të paluajtshme.

Prandaj, Beleri, që përfaqëson minoritetin grek dhe opozitën shqiptare, shihet si një kërcënim politik, diçka që Tirana e mohon.

Rreth 0.9% e popullsisë së Shqipërisë identifikohet si greke etnike dhe megjithëse numri real vihet në dyshim nga disa në politikë dhe shoqëri civile, grekët njihen si një pakicë zyrtare.

Ndërsa disa komunitete në jug të vendit, përfshirë Himarën, flasin greqisht dhe disa tabela rrugësh shfaqen në gjuhën greke, nacionalistët shqiptarë thonë se ata thjesht identifikohen si grekë për të marrë pasaporta greke (dhe de facto të BE-së) dhe para nga Athina.