“Ndryshimi i kufijve do të thoshte hapja e kutisë së Pandorës“, thotë Valentin Inzko.

Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të sigurojë paqen, pozicion i cili u vendos që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që kushtuan rreth 100,000 jetë.

Shkaku i tronditjes së tij ishte një sasi dokumentesh jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen. Të ashtuquajturat “non paper” bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të zbardheshin nga media në Ballkanin Perëndimor.

Për sa i përket Bosnjës, përfaqësuesi i saj i lartë nuk do të marrë sugjerime se përgjigjja e mosfunksionimit të saj të vazhdueshëm do të ishte rishikimi i kufijve kombëtarë.

“Nëse dikujt i pëlqen të mendojë për ndryshimin e kufijve, ai së pari duhet të vizitojë të gjitha varret ushtarake nga Franca në Stalingrad,” paralajmëron ai.

Dokumentet nuk mbanin emrin e një autori. Kjo përputhet me natyrën jozyrtare të një “non-paper-i”, por përmbajtja shkaktoi zemërim në të gjithë rajonin.

Ndër sugjerimet e tyre ishin:

-Një “shpërbërje paqësore” e Bosnjë-Hercegovinës, me Serbinë dhe Kroacinë duke aneksuar pjesën më të madhe të territorit të saj

-Bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë

-Krijimi i një rajoni serb me shumicë autonome në veri të Kosovës.

Dokumenti lexohet shumë si një listë dëshirash etno-nacionaliste nga vitet 1990. Dhe të gjithë e mbajnë mend se si u zhvillua kjo në atë kohë.

“Ne po bëjmë një gabim nëse mendojmë se konfliktet e ngrira mbeten të ngrira përgjithmonë,” thotë z. Inzko. “Ju keni parë në Nago-Karabak dhe Palestinë – konfliktet e ngrira mund të shpërthejnë në çdo kohë. Ky mund të jetë gjithashtu rasti në Bosnjë dhe Hercegovinë.”

99f3f9c8-7671-4d95-9c89-febf66719ff0
Valentin Inzko

Çështja “non-paper” është kthyer në një “lojë misterioze” diplomatike.

Pak njerëz kanë pasur diçka për të thënë në mbështetje të ideve që ato përmbajnë – përveç politikanit të lartë serb të Bosnjës, Milorad Dodik, i cili kurrë nuk e humb një shans për të shtyrë idenë e shkëputjes për rajonin me shumicë etnike serbe të vendit. Sipas marrëveshjes së Dejtonit, vendi u nda në një Federatë Boshnjako-Kroate dhe Republikën Serbe të Bosnjës (Republika Srpska).

Por “non-paper-at” mund të mos jenë vepër e ultranacionalistëve. Sllovenisë iu desh të luftonte sugjerimet se po qarkullonte dokumenti i parë. Dhe media në Kosovë e përshkroi jo-letrën e dytë si një propozim “franko-gjerman”.

James Ker-Lindsay, ekspert i Ballkanit në Shkollën e Ekonomisë të Londrës, thotë se “mendimi i qiellit blu” është një mënyrë për udhëheqësit evropianë për të trajtuar çështjet në dukje të zgjidhshme të rajonit.

b12a14f0-6831-43b1-aa37-0658fd7a359a
James Ker-Lindsay

“Ne nuk mund të mohojmë që ka probleme në Ballkanin Perëndimor. Ka dy çështje të rëndësishme që duhet të zgjidhen: mosmarrëveshja midis Serbisë dhe Kosovës mbi pavarësinë e Kosovës – dhe mosfunksionimi i thellë politik që ekziston në Bosnjë.”

Sidoqoftë, Sllovenia u përpoq të dërgonte “non-paper-in” në koshin e mbeturinave në një takim të udhëheqësve rajonalë që priti në fillim të këtij muaji. Ai propozoi një deklaratë që pohonte paprekshmërinë e kufijve aktualë.

Por Serbia nuk pranoi. Presidenti Aleksandar Vuçiç tha se vendi i tij njohu “kufijtë e përcaktuar nga karta e Kombeve të Bashkuara”. Me fjalë të tjera, ai nuk ishte gati të nënshkruante një dokument që mund të interpretohet si njohje e pavarësisë së Kosovës.

Pasi u takua me z. Vuçiç në Slloveni, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i tha BBC se ajo ishte e bindur se Beogradi ishte prapa letrave.

fbe5da99-1dbc-4f4c-b0f0-3e48eaf8f9dd
Vjosa Osmani

“Unë nuk kam pasur dyshime që nga fillimi – mjafton vetëm të lexosh përmbajtjen dhe të shohësh se çfarë përpiqen të shtyjnë përpara këto letra. Ideja e rishikimit të kufijve si diçka që mund të arrijë paqen në rajon, kur në fakt është e kundërta.”

“Nëse ka një gjë në të cilën bie dakord i gjithë spektri politik në Kosovë, ajo është që rivendosja e kufijve është plotësisht e papranueshme”- shton ajo më tej.

Natyrisht, Serbia mohon të gjitha pretendimet dhe James Ker-Lindsay vëren se ekzistojnë “të gjitha llojet e teorive të konfuzionit dhe konspiracionit“.

Por me afrimin e përfundimit të mandatit të tij 12-vjeçar si përfaqësues i lartë, Valentin Inzko thjesht dëshiron që të gjithë të pranojnë kufijtë siç janë dhe të përqendrohen tek e ardhmja përfundimtar në Bashkimin Evropian.

“Ideja më e mirë do të ishte të ndiqnim shembullin e Tirolit – një pjesë është në Itali, një tjetër në Austri. Por është një rajon, me katër liri dhe një monedhë.”

Por anëtarësimi në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor do të mbetet jashtë arritjes për vite me radhë. Dhe kjo do të thotë që shumë më tepër letra, qofshin djallëzore apo konstruktive, do të shkruhen. /S.Ll/ BBC