GIS Reports është një platformë që ofron analiza të thelluara mbi çështje globale dhe regjionale, duke u fokusuar në politika, siguri, dhe zhvillim. GIS (Geopolitical Intelligence Services)  është e njohur për ofrimin e informacionit të saktë dhe të besueshëm, duke u mbështetur në burime të ndryshme dhe metodologji analitike të avancuara. 

Ishte pikërisht kjo platformë, e cila publikoi një analizë thelluar të marrëdhënieve SHBA - Shqipëri, duke nxjerrë në pah një fakt të rëndësishëm: protestat e opozitës vërtetë kanë tërhequr vëmendjen jo vetëm të vendeve fqinje dhe Europës, por jehona e protestave dhe mosbindjes opozitare ka ‘marrë dhenë’ deri në perëndimin e largët i cili pikërisht për shkak të këtyre protestave mund të shohë të arsyeshme të rishikojë marrëdhëniet me vendin tonë, të cilin ato e cilësojnë si të korruptuar dhe me një popull të pakënaqur nga qeveria aktuale.

Në analizën e publikuar nga GIS Reports, theksohet se situata në Shqipëri është e ngarkuar me tensione sociale, që reflektohen në rritjen e pakënaqësisë publike dhe protestave të opozitës. Këto protesta janë një reagim ndaj qeverisë së Kryeministrit Edi Rama, e cila është akuzuar tashmë edhe nga media të huaja për autoritarizëm dhe për mënyrën se si po menaxhon problemet e vendit.

‘Opozita kërkon një qeveri teknike që do të udhëheqë deri në zgjedhjet e ardhshme, duke e sfiduar qeverinë për dështimet e saj.’- shpreh artikulli.

Një nga shqetësimet kryesore që analizohet është korrupsioni, i cili vazhdon të jetë një problem sistematik në Shqipëri. Sipas raportit, vendi ka arritur vetëm 37 pikë në Indeksin e Perceptimeve të Korrupsionit të Transparency International, duke u renditur në vendin e 98-të nga 180 vende, përkrah vendeve si Bjellorusia. Ky nivel i korrupsionit ndikon në besimin e qytetarëve në institucione dhe krijon një klimë të pafavorshme për zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, shprehet analiza duke konfirmuar pikërisht edhe problemet e ngritura nga opozita shqiptare.

Po ashtu, në analyze nënvizohet se Shqipëria përballet me sfida të mëdha nga krimi i organizuar. Aktivitetet kriminale, si trafikimi i drogës dhe krimi i organizuar, janë rritur dhe kanë krijuar një atmosferë frike për qytetarët. Analiza thekson se Shqipëria është një burim, transit dhe destinacion për trafikimin e qenieve njerëzore, duke e bërë këtë fenomen një problem serioz në vend. Kjo rritje e aktivitetit kriminal ka implikime të drejtpërdrejta në stabilitetin e vendit dhe në marrëdhëniet e tij me partnerët ndërkombëtarë.

Një tjetër shqetësim i rëndësishëm i përmendur në analizë është emigrazioni e rinisë, e cila reflekton pakënaqësinë me mundësitë ekonomike dhe lirinë politike në Shqipëri. Shqipëria ka humbur rreth një të tretën e popullsisë së saj, që është një tregues i qartë i dështimeve në politikën e qeverisë për të ofruar mundësi të qëndrueshme për të rinjtë. Kjo eksod i rinisë ngre pyetje në lidhje me rritjen ekonomike të vendit, e cila në dukje nuk ka sjellë përfitime për të gjithë qytetarët.

Këto aspekte negative të qeverisjes së Ramës, krijojnë një klimë të paqëndrueshme që mund të çojë në rritjen e tensioneve sociale dhe politiko-ekonomike. Në këtë kontekst, stabiliteti i Shqipërisë si një “anë e stabilitetit” për NATO-n është në rrezik, duke bërë që marrëdhëniet me partnerët ndërkombëtarë, përfshirë Shtetet e Bashkuara, të jenë të ndjeshme ndaj zhvillimeve të brendshme në vend.

 Analiza e GIS Reports tregon se, nëse këto tendenca vazhdojnë, Shqipëria mund të kalojë nga një pozicion i stabilitetit në një situatë të paqëndrueshme, e cila do të ndikonte negativisht në imazhin e saj ndërkombëtar.

ARTIKULLI I PLOTË I PËRSHTATUR NGA SYRI.NET: 

Marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë, të dyja anëtare të NATO-s, renditen të ulta në listat e shqetësimeve të Uashingtonit. Pavarësisht se cila do të jetë administrata e ardhshme, republikane apo demokrate, preferenca do të jetë të mbahet kështu. Megjithatë, mund të bëhet gjithnjë e më e vështirë për Uashingtonin që të mbetet indiferent ndaj situatës së brendshme në Shqipëri, sidomos duke pasur parasysh pozicionin e saj të kontestueshëm në një kufi kritik aleance.

Ballkani Perëndimor shihet si një rajon potencialisht i paqëndrueshëm brenda komunitetit transatlantik. Ndërsa Shqipëria konsiderohet si një ankorë e stabilitetit të politikës së jashtme, zhvillimet brenda vendit mund të kenë pasoja rajonale. Si e tillë, një riparim në marrëdhëniet SHBA-Shqipëri duket i paimagjinueshëm, por faktorë si korrupsioni, krimi dhe protestat e fundit mund të nxisin Uashingtonin të rishikojë marrëdhënien.

Interesat strategjike të NATO-s

Shqipëria është një vend i vogël, por, si anëtare e NATO-s, është strategjikisht e rëndësishme për SHBA-në. Vendimi i saj për të arritur minimumin e shpenzimeve për mbrojtje të aleancës prej 2 përqind të produktit të brendshëm bruto (PBB) në 2024 është një objektiv që administratat e ardhshme të SHBA-së, qoftë republikane apo demokrate, me siguri do ta theksojnë. Shqipëria ka shprehur mbështetje të fortë për Ukrainën, ka dënuar agresionin rus dhe ruan marrëdhënie miqësore me Izraelin, të gjitha pozita që përputhen mirë me interesat e politikës së SHBA-së. Tirana gjithashtu ka mbështetur Uashingtonin gjatë mandatit të fundit të Shqipërisë në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (2022-2023).**

Strategjikisht, rëndësia e Shqipërisë qëndron në rolin e saj të perceptuar në sigurimin e stabilitetit të Ballkanit Perëndimor. Ndërsa Pekini kërkon të sfidojë dominimin perëndimor në zinxhirët e ishujve të parë dhe të dytë të Paqësorit, ndërsa izolon aleatët e SHBA-së, po bëhet gjithnjë e më e qartë se SHBA-ja do të duhet të forcojë asetet e sigurisë në Indo-Paqësor, duke shtrirë burimet e saj dhe duke mbajtur vëmendjen larg Ballkanit.

Vëmendja më e madhe për Azinë është e pamundur të vijë nga një zhvendosje direkte, por më tepër si një efekt anësor i sigurimit të stabilitetit në rajone të tjera kyçe, veçanërisht në Evropë dhe Lindjen e Mesme. Megjithatë, përveç luftës në Ukrainë dhe konflikteve të nxitura nga Irani në Lindjen e Mesme, flanka lindore e NATO-s përballet me vulnerabilitete të rëndësishme, me Ballkanin Perëndimor si një shqetësim kryesor. SHBA-ja synon të minimizojë ndikimet shqetësuese nga Kina dhe Rusia në rajon, duke siguruar një front lindor të mbrojtur për NATO-n. E fundit që dëshiron SHBA-ja është që Ballkani Perëndimor të bëhet një pikë përplasje që fuqitë e jashtme ose aktorët rajonalë mund ta shfrytëzojnë, duke çuar në kaos pas frontit të NATO-s. Ky shqetësim ka vazhduar përmes shumë administratave të SHBA-së që nga presidenca e Bill Clinton (1993-2001).

Megjithatë, situata në Ballkanin Perëndimor mbetet e pasigurt, me tensione të pazgjidhura nga konfliktet dhe genocidi nga 1991-1999 që ende vazhdojnë. Shumica e rajonit ndodhet jashtë sferës stabilizuese të NATO-s dhe Bashkimit Evropian, me Kroacinë që është vendi i vetëm që është anëtar i të dyve. Megjithëse Shqipëria ka qenë një kandidate e formale për anëtarësim në BE që nga viti 2014, perspektivat e saj për t’u bashkuar së shpejti duken të zbehta.

Po ashtu, Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi janë anëtare të NATO-s, por jo të BE-së. Në contrast, Serbia, Kosova dhe Bosnja-Hercegovina mbeten jashtë të dyja NATO-s dhe BE-së, duke i bërë ato targete kryesore të fushatave të ndikimit të Rusisë dhe Kinës që pritet të vazhdojnë.

Shqipëria si një ankorë

Tirana zakonisht ka mbajtur marrëdhënie pozitive me kryeqytetet fqinje dhe synon të perceptohet si një portë për Ballkanin. Shqipëria përjetohet në përgjithësi si e besueshme nga të tjerët, pavarësisht problemeve të saj me krimin e organizuar. Rëndësisht, kombi me më pak se 3 milion banorë ka regjistruar një rritje të qëndrueshme ekonomike pas Covid-it në intervalin 3-4 përqind, së bashku me inflacion të moderuar dhe rritje pagash. Në shkurt 2024, Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken vizitoi Tiranën. Në një konferencë për shtyp me Kryeministrin shqiptar Edi Rama, z. Blinken shpalli:**

“Nuk mund të kemi një përsëritje të asaj që pamë dhe çfarë përjetuan shumë njerëz në vitet 1990, prandaj jemi të angazhuar për të mbështetur të gjitha përpjekjet për të avancuar integrimin e vendeve në Ballkanin Perëndimor me njëra-tjetrën dhe me Evropën.”

Ai e përmendi Shqipërinë si një rol konstruktiv. Zyrtarisht, SHBA-ja e sheh vendin si politikisht të qëndrueshëm dhe pro-amerikan.

Kërcënimet e kuqe dhe enigmat ballkanike

Megjithatë, ekzistojnë dy shkak të rëndësishëm shqetësimi – të dyja të njohura brenda dhe jashtë vendit. Pavarësisht rritjes së PBB-së, Shqipëria ka humbur rreth një të tretën e popullsisë së saj. Ndërsa normat e lindshmërisë po bien atje siç ndodh kudo në Evropë dhe globalisht, shkaku kryesor i rënies së popullsisë në Shqipëri është emigracioni i të rinjve. Ky eksod ngre pyetjen: Çfarë e shpjegon atëherë rritjen e fortë ekonomike?**

Sektori i turizmit të vendit ka shënuar një zgjerim të konsiderueshëm, me mbi 10 milion turistë të regjistruar në vitin 2023. Megjithatë, aktiviteti kriminal transnacional, duke përfshirë trafikimin e drogës, kontrabandën, krimin kibernetik dhe pastrimin e parave, mbetet një sfidë e rëndësishme. Indeksi Global i Krimit të Organizuar raportoi se “Shqipëria është një burim, transit dhe venddestinacion për trafikimin e qenieve njerëzore.” Për më tepër, organizatat kriminale shqiptare kanë zgjeruar reach-in e tyre globalisht, veçanërisht në Ekuador, që nga vitet 1990.

Pasuria e lidhur me krimin shtrembëron ekonominë dhe nxit korrupsionin. Në vitin 2023, Shqipëria fitoi vetëm 37 nga 100 pikë në Indeksin e Perceptimeve të Korrupsionit të Transparency International, duke u renditur në vendin e 98-të midis 180 vendeve të vlerësuara, në përputhje me Bjellorusinë. Në kontrast, Danimarka, bashkëshorti i Shqipërisë në NATO që është gjithashtu anëtare e BE-së, u vlerësua si vendi më pak i korruptuar, me një pikë 90. Kjo korrupsion reflektohet gjithashtu në rezultatin e Shqipërisë në Indeksin e Lirisë Ekonomike, i cili ra me një gjysmë pike nga viti i kaluar pavarësisht rritjes së fortë të PBB-së. Shqetësimet në lidhje me qeverisjen në Shqipëri janë duke u rritur ndërsa qeveria e qendrës së majtë minon opozitën politike. Reforma gjyqësore, e cila u nism për rreth vitin 2014 me mbështetje nga BE-ja dhe SHBA-ja si pjesë e kandidaturës së Shqipërisë për BE-në, është një mjet që shfrytëzohet nga Partia Socialiste në pushtet, e cila është në pushtet që nga viti 2013. Kritikasit argumentojnë se këto reforma në të vërtetë kërcënojnë pavarësinë gjyqësore dhe lejojnë konsolidimin e pushtetit nga partia në pushtet, duke i mundësuar asaj të shkatërrojë opozitën dhe të avancojë hegjemoninë politike dhe ekonomike.

Konsolidimi i pushtetit të Socialistëve është shoqëruar me udhëheqje të dobët nga Partia Demokratike e vendit, një organizatë konservatore qendrore e djathtë që ishte partia qeverisëse nga viti 2005 deri në vitin 2013. Ajo ka mbetur në opozitë për më shumë se një dekadë, pjesërisht për shkak të vendimeve të saj të dobëta, si bojkotimi i zgjedhjeve në vitin 2019 dhe lufta politike që ka thelluar dobësinë dhe ka alienuar zgjedhësit. Mungesa e një opozite efektive në Shqipëri ka kontribuar në qeverisjen e dobët dhe korrupsionin endemik.

Rënia e popullsisë së të rinjve reflekton pakënaqësinë me nivelet e mundësive ekonomike dhe lirisë politike në Shqipëri. Nëse këto kushte vazhdojnë, me mungesën e opozitës politike të besueshme dhe aktivitetin kriminal të gjerë, potenciali për paqëndrueshmëri në vend është gjithmonë i pranishëm. Kjo mund të kthejë perceptimin e Shqipërisë nga një ankorë stabiliteti në një vend shqetësues.

Skema

Ekzistojnë disa çështje për të cilat duhet të ndiqen që mund të shqetësojnë marrëdhëniet SHBA-Shqipëri – pavarësisht rezultatit të zgjedhjeve të SHBA-së muajin e ardhshëm. Për shembull, grupe të ndryshme nga vende armiqësore, ose madje edhe nga SHBA-ja ose Evropa, mund të përpiqen të formësojnë Shqipërinë sipas imazhit të tyre.**

Mundësia: Opozita rrit zërin, paqëndrueshmëria rritet

Ekziston një sfidë në rritje ndaj status quo-së së sundimit të ligjit në Shqipëri. Partnerët e Atlantikut të qeverisë mund të gjejnë gjithnjë e më të vështirë të kalojnë këtë situatë. Siç pyeti gazetari Walter Mayr në Der Spiegel, “A po i takojnë udhëheqësit e qeverive evropiane personit të gabuar?” – një referencë ndaj Kryeministrit shqiptar Edi Rama, i cili përballet me akuza të shumta për korrupsion. Autori e pyeti nëse liderët evropianë mund të vazhdojnë të injorojnë akuzat në rritje për autoritarizëm dhe shqetësimet e vazhdueshme për kriminalitetin në Shqipëri.

Këtë vjeshtë, opozita organizoi protesta, protestoi në parlament dhe kërkoi një qeveri teknikeqë të udhëheqë deri në zgjedhjet e vitit të ardhshëm. Stabiliteti i qeverisë aktuale është në rrezik, dhe politika e jashtme e Shqipërisë mund të rishikohet nëse ndodh një rrotullim udhëheqës.

Mundësia: Qeveria aktuale ruan pushtetin duke e përmbushur opozitën

Qeveria aktuale ka naviguar me sukses çështjet e brendshme dhe politikën e jashtme. Në dritën e thirrjeve për një qeveri kujdestare, ka potencial për të krijuar hapësirë për një opozitë legjitime, duke nxitur liri të reja ekonomike dhe politike që mund të ofrojnë alternativa për rritje dhe stabilitet politik. Megjithatë, opozita ende duhet të paraqesë një platformë të besueshme alternative për të detyruar Socialistët të adoptojnë një agjendë më gjithëpërfshirëse.**

Më e mundshme: Qeveria aktuale ruan status quo-në për partnerët e jashtëm

Scenari më i mundshëm është se qeveria shqiptare do të mbajë kursin, duke lejuar që një republikan ose demokrat në Shtëpinë e Bardhë të mbështetet në Shqipërinë si një partner të SHBA-së. Ky rezultat nuk është i garantuar, veçanërisht nëse ndodhin trazira të rinovuara në Ballkan ose nëse një skandal shkatërrues që përfshin regjimin aktual minon imazhin e tij si një forcë stabilizuese në Ballkan.